Dlaczego warto zamieszkać w Gruzji

Czy warto zamieszkać w Gruzji? Podobnie jak każde inne miejsce na Ziemi nie jest to kraj dla wszystkich. Gruzja zachwyca swoją barwą, krajobrazami, otwartością mieszkańców, ale też drażni i wkurza chaosem, nadal silnymi naleciałościami sowieckości, brakiem obsługi klienta na zachodnim poziomie, stosunkiem do kobiet, bezpieczeństwa, środowiska, religii i zwierząt. Traficie tutaj na takie kontrasty, o jakich wam się nie śniło.

Nikt mi nie wmówi, że są miejsca idealne, ale to właśnie Polacy są jednym z narodów, które potrafią odnaleźć się w każdym miejscu i oczywiście wnieść do niego coś fajnego. Niestety oczywiście pojawiają się też tacy, którzy na nowe podwórko przywożą stare dobre polskie piekiełko!

Barwa i tempo życia w Gruzji

Od poniedziałku do piątku zasuwasz jak wół (ork) w jakimś korpo (w Mordorze/wpisz, co chcesz), robiąc nikomu niepotrzebne rzeczy, i masz dosyć. Potrzebujesz resetu – to teraz powszechna globalna bolączka i choroba. Recepta jest jedna: pakuj manatki, złóż wypowiedzenie i przyjeżdżaj do Gruzji. Tutaj żyje się wolniej, inaczej. Przez wszystkie epoki i niepokoje historyczne Gruzini przetrwali również dlatego, że mają specyficzny stosunek do rzeczywistości i wydarzeń. Przyjmują wszystko spokojnie, to prawdziwi stoicy. Płace są marne, emerytury żadne (wypłacane równo każdemu niezależnie od wykonywanego wcześniej zawodu świadczenie wynosi 150 GEL, czyli około 300 zł miesięcznie), ale prawie każdy ma rodzinę za miastem – a tam domek w wiosce, krowa, kawałek pola, własne przetwory, wino, wódka. Z biedy, ale i pomysłowości wziął się zwyczaj domowej piwniczki zwanej „marani”, gdzie przechowuje się wszystko to, co udało się przetworzyć i wykorzystać z corocznych zbiorów. Nic w przyrodzie nie ginie i nic się nie marnuje.

W wielu rejonach kraju do dziś zdarzają się przerwy w dostawach prądu i wody, ale Gruzini doskonale sobie z tym radzą. Kwitnie życie towarzyskie, mężczyźni gromadzą się przed domami, palą papierosy, plotkują, grają w nardi (backgammon/tryktrak), kobiety omawiają swoje sprawy i jakoś idzie ta zwykła codzienność do przodu.

Ludzie są ciekawi świata, chętnie zapraszają zbłąkanych turystów do swoich domów, a tam częstują „czym chata bogata” – trzeba się pokazać, bez ściemy, ale prawda jest taka, że w przeciwieństwie do wielu innych nacji Gruzini czują się dobrze tylko w Gruzji. Cały świat zewnętrzny jest nazywany Zakaukaziem, nieważne, co się tam dzieje, ważne, co jest w domu, za płotem sąsiada, w mikrospołeczności. Przez stulecia w oddalonych wioskach mieszkańcy nie wiedzieli nawet, kto ich krajem aktualnie rządzi albo wręcz gdzie jest stolica.

W Kachetii, krainie na wschodzie kraju, którą już właściwie w całości opisałem na blogu, praca jest tylko kilka razy w roku, przy okazji zbioru winogron i produkcji wina. Kiedy nie ma nic do roboty, siedzi się po prostu przed domem, spożywa dary ziemi i już. Nikt tu nie rozmawia o problemach, in vitro, polityce i tego typu zagadnieniach, które spędzają sen z powiek pozostałym Europejczykom w „ewrosojuzie”, gdzieś tam za Morzem Czarnym i Turcją. W Gruzji śmieją się z nas, że pozwoliliśmy, by aparat państwowy był zbyt opiekuńczy i narzucał nam nawet krzywiznę banana i inne bzdury.

Gruzini mają inne wymagania niż my, uwięzieni w opresyjnym systemie, który narzucili nam jacyś nieznani z imienia i nazwiska bankierzy rządzący w rzeczywistości tym całym majdanem zwanym światem. Trzeba zjeść, trzeba się napić, pobiesiadować, przebywać w towarzystwie rodziny i przyjaciół. Na Kaukazie mass media nie mają jeszcze takiej władzy nad umysłami jak w „cywilizowanym świecie”.

Tęsknota za domem, za czymś więcej

Gdy zakładałem blog, to w pierwszym wpisie wyjaśniłem, dlaczego ciągnie mnie do Gruzji – bo to mój dom i moje miejsce na Ziemi. W tekście Życie w Gruzji – jak to się zaczęło napisałem: Mój pierwszy kontakt z Kaukazem przypadł na 1985 rok – moje narodziny. Urodziłem się w Warszawie, w szpitalu na Woli. Rodzice dali mi dwa imiona. Pierwsze polskie, Krzysztof, drugie gruzińskie – Nodar. Mam gruzińskie korzenie ze strony Ojca – jego Babka, Nino Tumaniszwili, wyszła za mąż za Polaka, Aleksandra Nowkuńskiego. Często żartuję, że skoro co pokolenie krew się rozrzedza, to dzięki Babci i Ojcu mam 12,5 % gruzińskiej krwi. W latach 80., które słabo pamiętam, moi gruzińscy wujowie kilkukrotnie odwiedzali nas w Polsce. Od jednego z nich – Nodara Gogoberidze – poza imieniem dostałem szarą, swanecką czapkę z grubego filcu. Mam ją do dzisiaj.

Dodałem także: Od małego czułem nieokreśloną, lekko oniryczną tęsknotę nie wiadomo za czym. W 2004 roku Ojciec zorganizował w Bydgoszczy koncert zespołu pieśni i tańca z Gruzji. Grupa jechała autokarem przez tydzień, by dać dwa występy w Pałacu Młodzieży. W naszym europejskim kalendarzu było świeżo po Nowym Roku, co dla prawosławnych Gruzinów oznaczało zbliżające się obchody ich Nowego Roku. Po świetnym, porywającym występie razem z zespołem pojechaliśmy świętować do restauracji. Dumni Gruzini zaciskali zęby, mimo iż mocno ucierpieli w trakcie swojego show – scena nie była przygotowana pod taniec w butach z cienkiej, cielęcej skórki, więc co rusz ktoś się przewracał i upadał. Przy tak bardzo dynamicznym pokazie kontuzje kończą się wizytą w szpitalu. Na wielu z ich twarzy widziałem smutek i tęsknotę za ojczyzną i rodzinami. Mimo to bawili się jak szaleni – jakby jutro miało nie nadejść. W powietrzu było czuć miłość, namiętność i tę melancholię wpisaną w kaukaską kulturę, muzykę i literaturę; podziw i lęk, majestatyczne góry, samotność i ciepło domowego ogniska. Wtedy zrozumiałem, czego mi dotychczas brakowało i co było elementem układanki, którego szukałem. Znalazłem to, a później na własnej skórze przekonałem się, jak to jest. Sam trafiłem pierwszy raz do Gruzji w 2007 roku, przed wojną z Rosją.

Widziałem różne oblicza kraju, obserwuję go od 2007 roku, gdy odwiedziłem go po raz pierwszy, a w 2011 roku zacząłem zajmować się turystyką i bywam tu znacznie częściej. Na początku było to kilka razy w roku, w różnych miesiącach. W 2013 spędziłem tu już łącznie kilka miesięcy. W 2014 roku poza krótkimi wypadami na początku roku przyjechałem w maju i zostałem do końca listopada. Podobnie było w kolejnych latach. Obecnie Gruzja jest moim miejscem zamieszkania i życia, spędzam tu połowę roku albo i więcej. W Gruzji poznałem moją żonę Sophy, tutaj wzięliśmy ślub w katedrze Sweticchoweli w Mcchecie. Tutaj spędziliśmy całą epidemię koronawirusa, o którym pisałem w kilku artykułach.

Z Kaukazem związałem swoje prywatne i zawodowe życie. Wybrałem życie i w Gruzji, i w Polsce. Kilka miesięcy przebywam tam, kilka miesięcy tu – nie wiem, które z miejsc jest bardziej „tam”, a które bardziej „tu”. Jestem wewnętrznie rozdarty, pomieszany i burzliwy, a moje losy są podobne do historii Kaukazu, podobne do historii mojego Ojca, podobne do losów rodziny. To ja – jestem PolakoGruzinem.

Mój Ojciec, który wyemigrował z Bydgoszczy do Gruzji osiem lat temu, często powtarzał, że nie wróci do Polski nawet w trumnie. Nie żeby nie kochał naszego kraju, jest patriotą, ale jego miejsce jest w Lagodekhi, nie nad Wisłą. Niestety grubo po siedemdziesiątce postanowił wrócić do Polski. Miał już Gruzji po dziurki w nosie. Rozumiem to i szanuję.

Jest inaczej niż w Polsce, inaczej niż gdziekolwiek

Marcelina, która jest na etapie szukania pracy w Gruzji, napisała do mnie, co motywuje ją, by osiedlić się tu na stałe:

[…] od pierwszego razu poczułam, że to moje miejsce i że chcę tam zostać. Wiadomo: jest oszałamiająco pięknie, pyszne jedzenie… Ale to, co mnie absolutnie urzekło i sprawiło, że chcę zostać: to pieśń gruzińskich serc. Spotkałam ludzi karmiących o bladym świcie prosiaki i nucących wdzięczne melodie, ludzi wychowanych w biedzie, którzy własnymi rękami budują lepszą przyszłość dla swoich dzieci, ludzi, którzy mimo trudnych warunków widzą możliwości… Chciałabym się tego nauczyć.

Ludzie w Gruzji

Dopowiada jej Magda, która fotografuje Gruzję, a jej zdjęcia ukazały się już w największym anglojęzycznym tygodniku:

Gruzini, jakich spotkałam podczas tych kilku miesięcy, to w większości ludzie bardzo honorowi. Od skrajności kłócenia się ze sobą o pierdołę, by udowodnić rację, po dotrzymanie słowa i udzielenie pomocy w każdej sytuacji. Jacy by Gruzini nie byli, honor jest dla nich ważny, o czym często u nas już się zapomniało.

Mieszkanie w Gruzji ma dla mnie wiele zalet i wad, ale całkowicie innych niż mieszkanie w Polsce. Kobiecie, która tu przyjechała sama z „innego świata”, nie jest tu łatwo. Różnice pod względem poziomu rozwoju, techniki, priorytetów, mentalności, pozycji kobiety w społeczeństwie itd. Mimo tego po kilku przyjazdach postanowiłam zostać. Gruzja od pierwszego razu zachwyciła mnie gościnnością i otwartością. Czasami nawet zbytnią, ale jednocześnie poznałam wielu niesamowitych ludzi, na których wiem, że mogę zawsze liczyć. To jest jeden z powodów, dla których jest mi tu łatwiej. Kiedy mam jakiś problem i powiem o nim głośno, w jego rozwiązanie angażuje się wiele osób, mimo że mogliby ten czas poświęcić na zupełnie inne rzeczy. Często zapytanie jednej osoby o coś powoduje, że jeżeli ta osoba nie zna odpowiedzi, pyta dalej, aż uzyskam finalnie odpowiedź lub przynajmniej uda się na nią nakierować. Czy jest to pytanie o drogę, polecenie hydraulika, czy też pomoc przy zawodowych sprawach. Może jest mi też łatwiej w tej kwestii ze względu na fakt, że jestem kobietą, ale na pewno nie da się zaprzeczyć, że w Gruzji ludzie są bliżej siebie. Podczas kiedy mieszkając w wielu miejscach w Polsce, byłam często anonimową jednostką, i wprowadzając się do danego miasta, poczucie pustki było nie do zniesienia, tak tutaj człowiek nie może czuć się samotny. Nawet gdyby chciał. Co chwilę poznaje się ludzi, którzy sami zaczynają rozmowę. Po zdjęciu łatki turysty i wyjaśnieniu, dlaczego tu przyjechałam, jestem odbierana jak członek społeczności. Dzieje się tak jednak też dlatego, że nie stwarzam poczucia konkurencji dla mieszkańców, bo nie prowadzę hostelu ani innego biznesu stacjonarnego. O ile w Tbilisi nie jest to aż tak widoczne, tak w mniejszych miejscowościach na pewno ma znaczenie. Znam Polaków, którzy przez pierwsze miesiące prowadzenia swojej działalności traktowani są bardzo dobrze, jednak gdy okazuje się, że w niewielkiej społeczności osiągają sukces zawodowy, stają się po prostu konkurencją.

Gruzja to wyzwanie dla wybranych

Właśnie – z tym, o czym napisała Magda, trzeba się liczyć. Gruzja to doskonałe miejsce, by zbudować swój biznes, ale trzeba mieć wielki zapał, mnóstwo cierpliwości, determinacji, energii i kasę. Niby tak samo jak wszędzie indziej, ale gdy człowiek raz przekona się na własnej skórze, co znaczy „załatwić coś na Kaukazie”… Bez pomysłu, bez wewnętrznej siły, która może zmienić świat, nic tu nie wskórasz i dołączysz do grona kolejnych zawiedzionych osób, które szczerze zazdroszczą tym, którym się udało.

Od niedawna Gruzja przoduje w rankingach krajów, w których można prowadzić biznes. Działalność można założyć bardzo szybko i prosto, nie trzeba się martwić o opłaty i podatki, bo tych jest zaledwie sześć i nie niszczą one człowieka tak jak w kraju nad Wisłą. Wiele rzeczy jest znacznie tańszych niż w Polsce, ale sporo jest też droższych, bo Gruzja jest krajem właściwie pozbawionym przemysłu i nie mówię o czasach współczesnych, ale przynajmniej o ostatnich 200 latach. Więcej o kosztach życia w Gruzji przeczytacie w artykule Ile kosztuje życie w Gruzji. Mało co opłaca się produkować, „lepiej” jest sprowadzić. Dotyczy to nawet słynnej herbaty, którą na Kaukazie posadzili Chińczycy, pracujący przy budowie linii kolejowej do transportu ropy z Baku do Batumi, potem uprawy rozpowszechniły się w regionach Adżarii, Gurii i Megrelii, a teraz jest taniej sprowadzać ją z Uzbekistanu. Gruzini mają swoje Georgian maybe time, „ciszej jedziesz, dalej będziesz”. Ktoś złośliwy mógłby powiedzieć nawet, że są narodem pasywnym.

Co na to Magda?

Gruzini to ludzie, którym się nie śpieszy. Dotyczy to zarówno podejmowania wysiłku, jak i samego poczucia czasu. Podczas kiedy Polacy wyróżniają się tu wręcz nadgorliwością, Gruzini siadają na „ławeczkę” i pielęgnują życie społeczne. Nie przejmują się wieloma rzeczami, jednak również cieszą się życiem. Czego akurat Polacy mogliby się uczyć. I nie chodzi mi o „degustacje” win czy czaczy dla podtrzymania życia towarzyskiego, a bardziej o to, że mają czas, by zwolnić, by porozmawiać, by cieszyć się jakimś widokiem, smakiem.

Kolejny powód zostania – przy przetworzonej żywności w Unii Europejskiej i alergii na chemię dodawaną do wielu produktów pobyt w Gruzji powinien być refundowany przez NFZ. Gdyby do tego dodać niesamowitą różnorodność krajobrazu i zapierających dech w piersiach widoków, które w każdej sytuacji sprawiają, że człowiek ze swoimi problemami czuje się bardzo mały. Taka zmiana perspektywy dodaje sił. By mieszkać w Gruzji, na pewno trzeba zaakceptować wiele rzeczy i nie dla wszystkich jest to łatwe. Nie ma co ciągle porównywać warunków do sytuacji w Polsce, bo to inny kraj z inną historią, mentalnością i zwyczajami. Akceptując go takim, jaki jest, o wiele łatwiej cieszyć się z rzeczy, o których w Polsce chyba już coraz więcej osób zapomina.

Najlepsze wino na świecie

Proces produkcji wina w Gruzji jest unikatowy w skali świata. Już sześć tysięcy lat temu kaukascy winiarze zakopywali w ziemi wielkie naczynia zwane kwewrami (kvevri, gruz. ქვევრი), dzięki którym wino mogło być przechowywane w ten sposób przez 50 lat. Co zaskakujące dla wszystkich miłośników i znawców winiarstwa, Gruzini w tradycyjnej metodzie nie oddzielają soku z winogron od moszczu. Cała zawartość fermentuje wspólnie, co w efekcie wpływa na znakomity, delikatny i owocowy smak wina.

Za każdym razem w Gruzji widzę koneserów wina przywiązanych do europejskich zasad i konwenansów. U nas jest inaczej. Wciąż pod prąd, na przekór. Niektórzy turyści wyrywają sobie włosy z głowy i widać, że winny świat, jaki znali, przewraca im się i buduje na nowo. Wielu krzyczy „źle, robicie to źle!”. „Jak źle?”, odpowiadam. „U nas robili to wcześniej niż w Europie”. Właśnie tak, wszystko ma fermentować, do cholery. 😉

Największym winiarskim regionem w Gruzji jest położona na wschodzie Kachetia, gdzie – jak już wspominałem w innych wpisach – wytwarzane jest obecnie 70% krajowej rocznej produkcji. Legenda głosi, że mieszkańcy i winorośl „urodzili się z ziemi” w tym samym czasie. Uprawy winorośli ciągną się kilometrami aż pod same szczyty Wysokiego Kaukazu. Już niemowlętom zwilża się usta winem, by od urodzenia wiedziały, czym przede wszystkim stoi ich ojcowizna.

Muzyka, taniec, śpiew w Gruzji

Zobacz, posłuchaj, czyli więcej niż tysiąc słów.

Tbiliski balet

Gruzja mnie uspokaja, cały ten tbiliski harmider jest dla mnie jak balet, w którym poruszam się lepiej i łatwiej niż w Polsce. Tu mam mieszkanie, tu mam swój sklep spożywczy, warzywniak, kawiarnię – napisałem w niej wiele tekstów, które dziś możecie przeczytać na blogu. Tu mam zabytki, przyrodę, kulturę i miejsce na przeżywanie świata.

Kocham Kaukaz, ale jestem też bardzo krytyczny, o czym mieliście okazję przekonać się już wiele razy, czytając moje teksty. Wiele osób pyta mnie o to, jak zacząć, za co można się w Gruzji zabrać, czy jest jakaś żyła złota. Za każdym razem odpowiadam, że najlepiej postawić na turystykę i branże powiązane – restauracje, hostele itd. Na to jest przede wszystkim nastawiona gruzińska gospodarka, ale bez odpowiedniej motywacji nic tu nie zdziałacie.

Trzeba mieć cholernie dużo determinacji, by prowadzić restaurację, hostel i hotel na półpustyni. Tak robi Ksawery w Udabno. Trzeba mieć cholernie dużo determinacji, by otworzyć reggae bar nad Morzem, jak zrobili Karolina i Szymon. Trzeba mieć cholernie dużo determinacji, by stworzyć od podstaw świetne firmy i prowadzić je od lat. Bez pozowania na ekspertów i takich, co zjedli zęby na Gruzji. Kto tak robi? Tomek z Marcinem, i nie tylko oni. Jestem też ja, cały czas w ruchu. Przygotowuję wciąż nowe treści – reportaże, filmy i podcasty. Robię to dla was 🙂

Nie ma jednak co mówić, że trwają złote czasy, bo one już minęły, i jak to zwykle bywa, zostaną i przetrwają najlepsi, najbardziej wytrwali, wżenieni w kraj, skoligaceni. Dla takich ludzi warto tu być, pracować, tworzyć, robić coś RAZEM, tak by to Gruzja zarabiała, by pieniądze zostawały właśnie tu, na Kaukazie, pomagając Gruzinom, ich rodzinom, przyjaciołom, mikroregionowi.

Byle nie masowe, międzynarodowe korporacje czy drobne cwaniaczki, ukrywający się w Gruzji przestępcy, alimenciarze, ludzie o mentalności handlarzy cebulą i burakami z zapyziałych bazarów, karierowicze i karierowiczki nastawione na natychmiastowy zysk, pseudo-organizatorzy wycieczek, kradnący programy i opisy od innych…

Uchowaj Gruzję od…

Już chyba wiesz, dlaczego warto zamieszkać w Gruzji, prawda?

Gdybym miał więc wznieść nowy i sklecony na poczekaniu toast za Gruzję, to brzmiałby podobnie jak ten opowiedziany przez rabina w filmie Skrzypek na dachu: