Buchara ma wielkość naparstka, a kryje w urokliwych zaułkach ponad 100 zabytków. Wyobrażacie sobie ten ogrom?! Dla mnie oznacza on tylko jedno: zwiedzanie Buchary jest obowiązkowym punktem wycieczki po Uzbekistanie. I choć nie sposób zobaczyć każdej historycznej budowli, to mój przewodnik po Bucharze poprowadzi was szlakiem najsłynniejszych atrakcji, które po prostu trzeba odkryć, poznać i zapamiętać już na zawsze!
W Bucharze znajduje się około 140 zabytków. Dużo? To pomyślcie, że mowa tu tylko o skarbach zlokalizowanych w obrębie starego miasta, będącego przy okazji jednym z najcenniejszych zespołów architektury islamu w Azji Środkowej. Taka ilość interesujących miejsc do obejrzenia może przyprawiać o zawrót głowy, a zaliczenie wszystkich spokojnym tempem zajęłoby co najmniej tydzień. A co, jeśli macie na zwiedzanie tylko dzień lub dwa? Bez obaw – w tym przewodniku podpowiadam wam, co warto zwiedzić w Bucharze, żeby wrócić z całą masą świetnych zdjęć i wspomnień!
Spis treści

Zwiedzanie Buchary
Buchara to jedno z najstarszych miast Uzbekistanu, z pełną zwrotów akcji historią, sięgającą ponad dwóch tysięcy lat. Na przestrzeni wieków rządziły tu różne imperia i dynastie, w tym Samanidowie pochodzenia irańskiego i Timurydzi o mongolskich korzeniach. Do czasu upadku tych drugich Buchara, podobnie jak nieodległa Samarkanda, była ważnym ośrodkiem handlu, kultury i nauki islamskiej. Jako jeden z ważniejszych punktów Wielkiego Jedwabnego Szlaku, przyciągała setki kupców i uczonych z wielu stron świata, dzięki którym miasto tętniło życiem i rozkwitało na każdym polu. Dziś piękna architektura z różnych okresów nęci tłumy odwiedzających, chcących poczuć jedyną w swoim rodzaju atmosferę Buchary.

Buchara – atrakcje, które trzeba zobaczyć
W Bucharze obowiązuje swoisty ruch jednostronny – wszyscy hurtem ciągną na stare miasto, nie bez powodu wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Spacer po klimatycznej dzielnicy historycznej migusiem przenosi w czasy świetności jedwabnego szlaku, kiedy na bazarach rozbrzmiewał gwar dobijania targu, z meczetów sączyły się modlitwy, a w wąskich, urokliwych uliczkach obok monumentalnych budowli toczyło się zwykłe życie mieszkańców miasta. I tak jest poniekąd do dziś, choć objuczone karawany ustąpiły miejsca nie mniej objuczonym pamiątkami turystom. Każdy chce uszczknąć dla siebie wspomnienie Buchary i jej imponujących zabytków. Wśród nich kuszą potężna forteca Ark, kompleks Poi Kalan, malowniczo położony kompleks Lab-i Hauz oraz wiele innych ciekawych miejsc. Przyjrzyjmy się teraz tym najważniejszym.
Twierdza Ark

Na pierwszy rzut oka jeden z symboli Buchary ani trochę nie kojarzy się z miłością. A jednak według legendy twierdzę Ark wybudował lokalny bohater Siyawush, bez pamięci zakochany w córce króla Turana Afrasiaba, mitycznego założyciela Samarkandy. Ojciec dziewczyny zgodził się na ślub pod warunkiem, że Siyawush zbuduje pałac na obszarze wyznaczonym przez skórę byka, co było oczywiście niewykonalne. Ale chłopak wykazał się sprytem, pałac postawił i wszyscy żyli długo i szczęśliwie.


Być może jest w tej przypowieści ziarnko prawdy, bo badania archeologiczne wykazały, że potężna forteca Ark powstała w V w. na ruinach dużo starszych budowli. Przez kolejne setki lat stanowiła bezpieczną oazę dla władców rządzących regionem Buchary, ich rodzin, dostojników państwowych, wojskowych i innych osobistości. Kompleks obejmował trzy części: cytadelę, medynę i przedmieścia z budynkami mieszkalnymi, sakralnymi, gospodarczymi i użytku publicznego – prócz pałacu znajdowały się tu m.in. biblioteka, stajnie i więzienie. Dookoła twierdzy, gdzie teraz ciągną się ulice pełne aut i parkingi dla turystów, znajdowały się dawniej wioski.

Po przekroczeniu bramy strzeżonej przez dwie wieże można łatwo wyobrazić sobie, jak kiedyś wyglądało tu życie – i to wcale nie tak dawno temu, bo teren fortyfikacji był zamieszkany jeszcze w 1920 r., do najazdu Armii Czerwonej. Choć dziś duża część fortecy jest zrujnowana, to zachowane fragmenty są udostępnione do zwiedzania. Działa tu muzeum, w którym można od podszewki poznać historię twierdzy, jak i miasta Buchara.
Kompleks Poi Kalan z „Wieżą Śmierci”




Poi Kalan to kolejny symbol Buchary, być może jeszcze słynniejszy za sprawą bajecznej architektury i znaczenia kulturowego przyprawionych szokującą historią. Ten kompleks islamskich budowli sakralnych składa się z meczetu Kalan, minaretu Kalan oraz medresy Mir-i-Arab. Prym wiedzie górujący nad miastem minaret Kalan z XII w., zwany „Wieżą Śmierci”. Jego nazwa wiąże się z niechlubnym i stosowanym jeszcze w XX w. (!) sposobem karania przestępców, których zrzucano z ozdobnej galerii na wieży, z wysokości 46 m. Auć! Komu widoki były nie w smak, mógł ukradkiem skierować wzrok na XVI-wieczny meczet piątkowy Kalan z dekoracyjną fasadą – jeden z największych meczetów w Azji Środkowej, wzorowany na samarkandzkim Bibi-Khanum. Spojrzeniem – choć wyłącznie z zewnątrz – warto też zaszczycić medresę Mir-i Arab z XVI w. To jedyny w Bucharze obiekt, który nadal pełni pierwotną funkcję edukacyjną, a z tego powodu jest całkowicie zamknięty dla zwiedzających.
Kompleks Lab-i Hauz
Przechodząc do serca Buchary, trafiamy wprost w objęcia Lab-i Hauz. Ten kompleks budowli sakralnych z XVI–XVII w. obejmuje medresę Kukeldasz (Kukaltasz), medresę Diwana Begiego (Nodir Devonbegi) oraz chanakę Diwana Begiego, czyli siedzibę zakonu sufickiego.

Lab-i Hauz oszałamia mozaikowymi fasadami. Szczególnie atrakcyjny jest front medresy Diwana Begiego, gdzie można się dopatrzeć wizerunków simurga, ptaka z mitologii perskiej. Co ciekawe, w pierwotnym zamyśle medresa ta miała pełnić rolę karawanseraju, czyli zajazdu dla karawan. I coś z tej koncepcji się zachowało, bo medresa zaprasza zwiedzających na fascynujące pokazy ludowe. Jeżeli chcecie poczuć na własnej skórze barwne tradycje Uzbekistanu – to właśnie tutaj!

Wracając jeszcze na moment do samego kompleksu, to warto wiedzieć, że jego nazwa Lab-i-Hauz oznacza dosłownie „Nad stawem” – i nic dziwnego, bo w centrum tego zabytkowego kompleksu mieści się zbiornik wodny, który miał służyć jako źródło wody pitnej dla mieszkańców. Podczas zwiedzania można więc odpocząć w cieniu drzew, obserwując sylwetki odbijających się w wodzie budynków i wczuwając się w spokojny rytm życia w okolicznych herbaciarniach, tak różny od atmosfery, która musiała tu panować, gdy na placu w najlepsze kwitł handel wszelkiej maści towarami z odległych zakątków.
Więcej świętości!
Jeśli jeszcze nie macie dość uzbeckiej architektury sakralnej, zróbcie małą przerwę na tradycyjną zieloną herbatkę z miętą i ruszajcie w dalszą drogę po Bucharze. W pobliżu kompleksu Poi Kalan natraficie na medresę Uług Bega, najstarszą w Azji Środkowej, zbudowaną w XV wieku za rządów Timurydów i nazwaną na cześć zasłużonego władcy Uług Bega. Obok niej stoi młodsza o ok. 250 lat medresa Abdulaziza Khana, która zachwyca islamską ornamentyką. Obie prezentują się zjawiskowo za dnia, jak również wieczorem, gdy ich czar jaśnieje w nastrojowym blasku lamp.

A gdyby znów was poniosło w okolice twierdzy Ark, to możecie tu jeszcze zobaczyć meczet Bala Hauz z XVIII w., którego charakterystycznym elementem są ozdobne drewniane kolumny, dobudowane do frontu budynku w 1917 r.

Muzea dywanów, wody i przyrody
Jako rasowy podróżnik czuję się w obowiązku zwrócić waszą uwagę również na mniej oczywiste atrakcje Buchary, zazwyczaj pomijane przez większość przewodników turystycznych. Rozważcie je, jeżeli macie w planach nieco dłuższy pobyt w tym mieście.
Będąc w Lab-i-Hauz, warto zobaczyć najstarszy w mieście meczet Magoki Attari. Pierwotnie powstały na przełomie IX–X w., był w następnych stuleciach kilkukrotnie przebudowywany. Dziś znajduje się tu muzeum dywanów, poświęcone historii i technikom tkackim z rozległych terenów Azji Środkowej.

Fanom muzeów mogę jeszcze zasugerować wizytę w Muzeum Przyrody Buchary i Uzbekistanu (obok twierdzy Ark). Jeśli wypuścicie się kawałek poza ścisłe centrum, zajrzyjcie też do mało znanego Muzeum Wody (w budynku mauzoleum Chashma-Ayuba), gdzie zobaczycie zabytkowe bukłaki, ceramiczne fajki i inne cudeńka oraz dowiecie się, jak przez ostatnie tysiąc lat otoczoną pustyniami Bucharę zaopatrywano w najcenniejszą dla życia substancję.
Prawdziwe bazary z Jedwabnego Szlaku
Na koniec coś dla osób zafascynowanych reminiscencją Buchary z czasów, gdy prężnie działał handel na Wielkim Jedwabnym Szlaku. I wcale nie chodzi tu o stragany z pamiątkami, o które można się dosłownie potknąć na każdym kroku. Zamiast tego sugeruję wam odwiedzić położone niedaleko kompleksu Poi Kalan hale targowe Taki-Sarrafon, Taki-Telpak Furushon, Tim Abdullakhan i Taki-Zargaron. Pod charakterystycznymi kopułami znajdziecie tętniące życiem bazary z XVI w., na których dawniej wymieniano waluty, sprzedawano ciepłe kożuchy, czapy, egzotyczne tkaniny (np. jedwab), biżuterię, pieczęcie, rękodzieło. Nie tylko kupicie tu jakościowe pamiątki z Buchary, ale też będziecie mogli nacieszyć zmysły genialną architekturą i doświadczeniem dawnego świata, który wciąż trwa…




Buchara – informacje praktyczne
Czuję niedosyt, wymieniając zaledwie kilka spośród ponad setki zabytków i atrakcji Buchary. Gdybym chciał chociaż pokrótce wspomnieć o pozostałych, powstałaby z tego niezła książka. Dlatego umówmy się, że ten przewodnik jest przystawką, a danie główne i przekąski – pozostawiam drzemiącemu w was odkrywcy!

Buchara to świetne miejsce na intensywne poznawanie Uzbekistanu od strony historii, kultury i architektury. Miejsca warte odwiedzenia znajdują się dość blisko siebie, a wiele z nich możecie obejrzeć za darmo. Część popularnych atrakcji, takich jak np. twierdza Ark czy kompleks Poi Kalan jest płatna, ale wielu przypadkach bilety kupicie za mniej niż równowartość 10 zł. Pamiętajcie jednak o zasadach dotyczących ubioru w miejscach religijnych – o tych i innych sprawach szczegółowo piszę w serii poradników o Uzbekistanie.

Uzbekistan w pigułce
Sprawdź więcej informacji praktycznych o lokalnych zabytkach, atrakcjach, cenach, hotelach i zobacz moje propozycje podróży do Uzbekistanu.
Moje wycieczki do Uzbekistanu
Kusi cię zwiedzanie Buchary? Jedź ze mną na wycieczkę do Uzbekistanu i odkryj najpiękniejsze zabytki oraz najciekawsze atrakcje tego kraju! Sprawdź oferty wycieczek mojego biura podróży Tamada Tour lub zaplanuj indywidualny wyjazd – skontaktuj się ze mną, by ustalić szczegóły, i widzimy się na uzbeckich szlakach!
[oferty oferty=”1047,1148,1970,1959,1055,8036,3854,8100″ naglowek=”Odkrywaj Azję Centralną z PolakoGruzinem!”]